آب و هوا بوشهر

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‌ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‌ ـــــــــــــــــــــــــــــ

**زير آسمان دشتستان / آب و هوا **

شهرستان دشتستان از ديد آب و هوايي، در ناحيه نيمه بياياني جنوب ايران است و با اينكه در ناحيه معتدل شمالي كره زمين مي باشد اما داراي دو فصل بيشتر نيست، يكي زمستان كوتاه و خنك كه از نيمه هاي آذر ماه آغاز و در نيمه هاي اسفند ماه پايان مي يابد و ديگري تابستان بلند و بسيار گرم كه از ميانه هاي اسفند ماه آغاز و تا ميانه هاي آذر ماه سال ديگر به درازا مي كشد...
شهرستان دشتستان از ديد آب و هوايي، در ناحيه نيمه بياياني جنوب ايران است و با اينكه در ناحيه معتدل شمالي كره زمين مي باشد اما داراي دو فصل بيشتر نيست، يكي زمستان كوتاه و خنك كه از نيمه هاي آذر ماه آغاز و در نيمه هاي اسفند ماه پايان مي يابد و ديگري تابستان بلند و بسيار گرم كه از ميانه هاي اسفند ماه آغاز و تا ميانه هاي آذر ماه سال ديگر به درازا مي كشد. ديگر فصل هاي سال يا پديد نمي آيند يا بسيار كوتاه و زود گذر و ناپيدا هستند. در تابستان ها و به ويژه در مرداد ماه و شهريور ماه نم هاي بسياري از درياي پارس برخاسته و در هواي آن پخش مي شود كه در اين زمان هواي بخش هموار و جلگه اي دشتستان بسيار گرم و نفس گير مي شود. در ماه هاي خرداد و تير نيز بادهايي از سوي مغرب و از سمت كشور عربستان به سوي آن مي وزد كه بسيار داغ و سوزنده و در برخي از روزها همراه با گرد و خاك و آلودگي هاي بسياري هستند. بالاترين دماي هوا در دشتستان در ماه هاي گرم نزديك به 50 درجه سانتي گراد بالاي صفر و كمترين آن در ماه هاي سرد نزديك به 2 درجه بالاي صفر و در بلندي ها و قله هاي كوهستان گاهي به صفر و زير صفر هم مي رسد. كم و زياد شدن و نا برابري دماي هوا در شب و روز در ماه هاي گرمي چون تير و مرداد بسيار كم و به 10ـ5 درجه سانتي گراد مي رسد. بر پايه گزارش اداره كل هوا شناسي استان بوشهر( سال نامه آماري استان بوشهرـ سازمان مديريت و برنامه ريزي) در سال 1383 ميانگين بالاترين دماي هواي روزهاي شهر برازجان در تير ماه 45 درجه سانتي گراد، ميانگين آن در شبانه روز 36 درجه سانتي گراد و حداكثر مطلق آن 5/ 48 درجه سانتي گراد بوده است. در دي ماه همين سال، ميانگين پايين ترين دماي هوا در برازجان 9/7 درجه، ميانگين دما در شبانه روز 4/ 13 درجه و حداقل مطلق آن 4 درجه سانتي گراد بوده است. بادهاي سر شناسي كه در دشتستان مي وزند بر پايه نامگذاري آنها از سوي مردم اين گونه است:
باد شمال: اين باد از سمت شمال، شمال شرقي و شمال غربي مي وزد و چون از سرزمين هاي سردسير در استان هاي فارس و كهكيلويه و بوير احمد مي گذرد، كاهش بسيار دما و سردي هوا را در پي دارد و شمال كردن يا شمالي شدن در گويش بومي دشتستان خود به معناي خنك شدن هواست. پس از هر بار بارندگي و با رفتن سيستم باران زا از آسمان منطقه اين باد به تندي به سمت منطقه مي وزد كه وزش آن جداي از كاهش دما از نشانه هاي پايان بارندگي نيز مي باشد.
باد حيرون: اين باد از سمت جنوب و جنوب شرقي مي وزد و چون از سوي اقيانوس هند مي آيد، نم فراواني به همراه دارد و از همين روي وزش آن در تابستان ها پر نم شدن هوا و در زمستان ها بارندگي را در پي دارد. وزش اين باد كه در جاهايي(قوس) نيز ناميده مي شود در زمستان ها از نشانه هاي آغاز بارندگي در ساعات و روزهاي آينده است. ( حيرون = جنوب)
تش باد: اين باد در تابستان ها و از سمت مغرب و جنوب غربي مي وزد و همان گونه كه ازنام آن پيداست گرمي و سوزندگي بسياري دارد. تش باد از نيمه هاي خرداد ماه آغاز به وزيدن مي كند و گاهي تا نيمه هاي مرداد ماه وزيدن آن به درازا مي كشد. وزش اين باد از نيم روزها آغاز و گاهي تا پاسي از شب نيز مي وزد. سوزندگي و گرماي زياد اين باد از اين روست كه از بيابان هاي داغ عربستان و آفريقا مي گذرد.
باد بانده: اين باد در ماه هاي مهر، آبان و آذر مي وزد و همان باد پاييزي است. وزش آن آهسته است اما در بسياري از ساعات روز مي وزد و هوا را خنك و پاكيزه مي كند. اين باد چون همزمان با فصل شكار عقاب در منطقه مي وزد باد بانده ( پرنده) ناميده شده است.
باد (غر و پف) سهيل: اين باد در نيمه هاي شهريور ماه مي وزد و زمان آن چند روزي بيشتر نيست و با گرد و خاك و آلودگي همراه است. پس از وزيدن اين باد هواي منطقه رو به خنكي مي رود.
باد كه(كوه): اين باد از سمت مشرق مي وزد و وزيدن آن در هنگام بارندگي ايستايي بيشتر ابرها در آسمان منطقه و به درازا كشيدن زمان بارندگي و بارش تندتر و بيشتر را در پي دارد.
باد تشتك فروش: اين باد در ماه هاي آبان و آذر از سمت مغرب و جنوب غربي مي وزد و وزش آن از نشانه هاي بروز خشكسالي است. همانگونه كه از نام آن نيز پيداست، دهقان بيچاره كه در گذشته همه اميدش به كشت و برداشت گندم و جو بود براي فراهم نمودن نان خانواده اش ناچار به فروش كاسه و پياله اش مي شد.
بارندگي در دشتستان بيشتر از آذر ماه آغاز مي شود. بالاترين ميانگين بارش در دي ماه است و تنها در برخي از سال هاي پر باران تا نيمه ها و گاهي تا پايان اسفند ماه نيز بارندگي هايي پديد مي آيد. بارندگي در دشتستان تنها ريزش باران و گاهي تگرگ است و بارش برف تا كنون رخ نداده است و اگر هم باريده باشد بسيار اندك و ناچيز و تنها در بلندي ها و قله هاي كوهستان بوده است. شمار روزهاي بارندگي نزديك به 18 روز و ميانگين بارش سالانه هم 275 ميليمتر است.
بارش در منطقه دشتستان بيشتر همراه با آذرخش ها و تندرهاي بسيار است كه گاهي پيشامدهاي ناگوار و زيان هاي مالي و جاني هم به همراه دارد. ريزش باران بيشتر رگبارهاي تند وسيل آساست و اين پديده در دشتستان بسيار نابسامان و داراي هيچ گونه روال يكسان و درستي نيست. به گونه اي كه شايد در چند سال پياپي بارندگي بسيار اندك و ناچيز باشد اما چند سال پشت سرهم بسيار پر باران باشد گاهي شايد بيش از 150 ميليمتر باران تنها در يك روز ببارد و پس از آن روزها و ماهها بگذرد اما يك قطره باران نبارد. با همه اينها بارندگي در اين سرزمين بسيار زيبا و روزهاي انگشت شمار اين پديده زندگي بخش بسيار دل انگيز و به ياد ماندني است. همنوايي زوزه باد با غرش تندرها و صداي ريز باران در نيمه شب ها، گاهي چنان است كه گويي برزگترين آهنگ سازان و نوازندگان در يك اركستر سمفونيك برنامه اجرا مي كنند. در اين ميان و هر از گاهي در روشنايي درخشان و خيره كننده آذرخشي گويي ميليون ها قطعه الماس زيبا از آسمان بر زمين فرو مي ريزند.
بر پايه كتاب ( جغرافيا ي استان بوشهرـ وزارت آموزش و پرورش) ميانگين سالانه بارندگي در ايستگاه هوا شناسي بوشهر از سال 1353 تا سال 1374 شمسي 2/253 ميليمتر بوده است. ميانگين بارش در ماه هاي آذر، دي، بهمن و اسفند در اين سال ها يكي پس از ديگري 5/ 64 ـ 1/ 79 ـ5/ 30 ـ4/ 14 ميليمتر بوده كه بيشترين بارندگي در دي ماه و كمترين آن در اسفند ماه رخ داده است.
بر پايه ( سالنامه آماري استان بوشهرـ سازمان مديريت و برنامه ريزي) سال 1383 در برازجان در ماه هاي آذر، دي، بهمن و اسفند يكي پس از ديگري 317، 5/ 88ـ 4/ 60 ـ 5/ 43 ميليمتر باران باريده است. بالاترين اندازه بارندگي در يك روز نيز 147 ميليمتر و در آذرماه بوده است.اندازه بارندگی در این سال 9/520 میلیمتر بوده است. در این سال می بینیم که تنها در آذر ماه بیش از میانگین سالیانه بارندگی منطقه که 275 میلیمتر است باران باریده است. بارندگی ها بر پایه چگونگی، اندازه و زمان بارش در گویش بومی دشتستان نام گذاری شده اند. به رگبارهای پراکنده و زود گذری كه در ماه های مهر و آبان می بارند گمبو خور کن( تنبل خبر کن) می گویند. هر گاه سیستم باران زا گستره پهناوری را در برگیرد و باران آهسته و پیوسته ببارد آن را همه شهره، رگبارهای تند و سیل آسا را هفه ریز یا دهن مشکی، باران های بیش از 5ـ4 روزه را هفته بار، باران های اندک و زود گذر را چوقه ترکن و باران هایی که در روزهاي پاياني فروردین ماه می بارد را تاره شورون( تا رونه شویان)
می نامند.
از نگاه پستی و بلندی و ناهمواري دشتستان به دو بخش کوهستانی و جلگه ای جدا می شود. بخش جلگه ای دشتستان که نزدیک به 4/ 3 گستره آن را در بر می گیرد بیشتر در سمت مغرب آن می باشد. هر چه از سمت مشرق دشتستان به سمت مغرب آن پیش رویم از شیرینی و گیاه خیزی زمین ها کاسته می شود تا اینکه در غربی ترین بخش های آن چون به دریا نزدیک تر و از آب های زیر زمینی بالاتر و تبخیر بیشتر است زمین ها بیشتر شوره زارهایی هستند که دارای روکشی از نمک می باشند. بخش کوهستانی دشتستان در سمت مشرق و شمال آن است. کوه گیسکان که سر شناس ترین کوه های دشتستان است، بخش کوچکی از کوه های زاگرس و از شاخه های پیوسته به آن می باشد. این کوه در سمت مشرق برازجان است و دارای چندین بخش می باشد که نزد بومیان به نام های نارستان، رهوال، ناخا،لرده و جمغاری معروفند. قله های بلند و سرشناس گیسکان اینها هستند: پشت پر، بام بلند، کوهک، بهمرد، پسپرک، گره دیو، کلاه فرنگی، باغ تاج، پرداس، درنگ، کاکوه و قلعه که بلندترین آن ها باغ تاج دارای 2600 متر بلندی است. کوه گیسکان در کنار دشت ها و جلگه های گسترده و هموار دشتستان با پدیده ها و تماشا گاههایی بسیار زیبا و دیدنی از قله های بلند، دره ها، صخره ها، چشمه سارها و درختان گوناگون گردشگاهی بسیار زیبا و ارزشمند و پهناور است که این زیبایی ها در زمستان با رویش گل ها و چمن ها دو چندان می شود. این جا بر خلاف دشت سراسر گوناگونی و فراز و فرود است و هر بخش از آن نمایی ویژه دارد. چهره پرداز چیره دست در آفرینش تابلو های خود چنان شاهکار نموده است که هر بیننده ای را شیفته خود می کند.
آب و هوای خشک و بیابانی، گرما ی بسیار، بارش اندک و تبخیر بالا، پوشش گیاهی تنک با گونه های کم شماری را در اینجا پدید آورده است. اما با همه اینها در ماه ها و فصل های بارندگی بویژه در سال های پر باران، هم در دشت ها و هم در بلندی ها با روییدن گیاهان گلزارها و سبزه زارهایی زیبا و دیدنی پدید می آید و سراسر این سرزمین گردشگاهی دل انگیز و رویایی می شود. اما زندگی این گلزارها و چمن زارها کوتاه است و دیری نمی پاید و هر ساله زمستان و درست تر بهار دشتستان پیش از فرا رسیدن نوروز با از راه رسیدن گرما و تابستان پر شتاب رخت خود را بسته و بدرود می گوید و گل ها و گیاهان نازک اندام با گرما و تابش تند خورشید پژمرده و خشکیده می شوند. از گونه های چراگاهی که با آغاز بارندگی در منطقه دشتستان می رویند می توان شب بو، شقایق، بابونه، بهمن، شبدر، تاجزیری، پنیرک(توله)، بومادران و اسفرزه را نام برد. گونه های دیگری از گیاهان که با بهره گیری از ویژگی های گیاهان گرمسیری همچون پوست خش و کلفت، خار و ریشه های بسیار بلندی که توانایی بسیاری در یافتن و کشش نم زمین دارند در تابستان ها و فصل های گرم و خشک با خرمی و شادابی زندگی می کنند. از این گونه گیاهان می توان به خارشتر، هندوانه ابو جهل و گونه هایی که از سوی بومیان سلنج، کاکل، تهمه، زاته، سه چو (سیاه چوب)، گتک و منگک نامیده می شوند اشاره نمود. از درختان و درختچه های بومی منطقه دشتستان نیز به این گونه ها می توان اشاره کرد، گونه های کوهستانی: بلوط، کل خنگ، بنه، انجیر کوهی، پده، بادام کوهی، تنگس، درخت ابو جهل، و گونه های دشتی مانند: کنار، گز شاهی، شور گز، بابل، غرق، کهور، خرزهره، کرچک، بید. در میان درختان و درختچه های بومی گز شاهی، کنار (سدر) و غرق از همه سر شناس تر و پراکنده ترند و سازگاری بسیار خوبی با آب و هوای این سرزمین دارند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
گردآورنده:کیوان(police)