صنایع دستی و سوغات شوشتر
پیش بینی وضع هوا
صنایع دستی و سوغات
صنایع دستی شوشتر
از جمله رشته هاي بومي فعال در مركز صنايع دستي اين شهر مي توان به نساجي سنتي، احرام بافي، سجاده بافي، جاجيم بافي، زيورآلات سنتي و سفال گري اشاره كرد. البته رشته هاي غيربومي همانند لباسهاي محلي، معرق ساقه گندم، سازسازي ، حكاكي روي سنگ و نقاشي روي پارچه نيز در اين مركز فعال هستند و همچنین رشته منسوخ شده مسگري پس از 30 سال بار ديگر در حال احيا است.
ملحفه بافي از ديگر رشته هاي منسوخ شده اين شهرستان بود كه تنها در حد لنگ بافته مي شد که در گذشته نخ هاي ملحفه بافي در شوشتر توليد مي شد اما در حال حاضر پس از فعاليت دوباره اين رشته 90 ساله در اين شهر نخ هاي آن از شهر اصفهان وارد مي شود.
اداره صنايع دستي شوشتر درصدد تربيت صنعتگران در اين زمينه است.
كپوبافي، پـارچه بافي، ابريشمي، گليم سوزني، كارتي بافي، چوقابافي از ديگر رشته هاي منسوخ شده شوشتر میباشند كه احيا شدند.
ک‍پ‍وب‍‍اف‍‍ی : یکی از صنایع دستی ب‍وم‍‍ی و خ‍‍اص استان محصولاتی به نام ک‍پ‍و می باشد که با پ‍ی‍چ‍ش ساقه های م‍رک‍ز‌ی و ج‍و‌ان ن‍خ‍ل به دور ساقه های ک‍رت‍ک شکل می گ‍ی‍رد و با نقش ان‍د‌از‌ی ک‍‍ام‍و‌ا‌ه‍‍ا‌ی ال‍و‌ان ، زی‍ب‍‍ای‍‍ی آن چ‍ن‍د ب‍ر‌اب‍ر می شود.
پـارچه بافي : به نوشتة مسعودی ، شاپور اهالی شام را به شوش ، شوشتر و دیگر شهرهای خوزستان کوچ داد. آنها فرزندانی پدید آوردند که از همان روزگار به تدارک و بافتن دیبای شوشتری و دیگر انواع پارچه های ابریشمین در شوشتر، اهواز و شوش پرداختند. در طول دوران اسلامی نیز شهرهای شام در تولید انواع منسوجات مشهور بودند. جبّه ، بساط ، حریر و عبای شامی ، جامه های مویینة دمشق و منسوجات حلب و پارچة مخصوص بعلبک در متون دورة اسلامی ذکر شده است. معمولاً خلفا اطلاعات تاریخی را بر روی پارچة طراز نقش می زدند. این نوشته ها امروزه در تعیین مکان و تاریخگذاری آنها کمک می کند. نمونه ای از بافت پردة قالیچه نمای پشمین با نقش شمسه هایی مزین به نقش خروسان و عقابان که دارای کتیبه ای به نام مروان ، خلیفة اموی ، است در موزة منسوجات واشینگتن باقی مانده است.
سجاده بافي :یکی از کاربردهای مهم سجاده در شوشتر جهیزیه عروس می باشد که همراه قران کریم در جهزیه می نهند.
جاجيم بافي :جاجیم گونه‌ای زیرانداز دورویه است. جاجیم دست‌بافی است از پارچهٔ کلفت شبیه به پِلاس که از پلاس نازک‌تر است و آن را از نخ‌های رنگین و ظریف پشمی یا پنبه‌ای یا آمیزه‌ای از این دو می‌بافند. جاجیم‌ها پرز ندازند و می‌توان از هر دو روی آن استفاده کرد. کوچ‌گردان از آن بهرهٔ زیادی می‌گیرند و کاربرد آن به عنوان روانداز و محافظ سرما است.
جاجیم‌بافی به عنوان یکی از صنایع دستی درشوشتر میباشد که از دیرباز بین خانواده‌های روستایی و عشایر رواج داشته‌است. جاجیم به عنوان زیرانداز استفاده میشود وهم‌چنین هنگام کوچ عشایر برای بسته‌بندی و جابه‌جایی اسباب و لوازم و گاهی به‌عنوان بالاپوش گرم مورد استفاده قرار می‌گیرد. حتی در بین برخی از خانواده‌های روستای جاجیم را به‌عنوان چشم‌روشنی و جهیزیه نوعروسان هدیه میدهند و به‌عنوان یادگاری ارزنده سال‌ها در خانوارها باقی می‌ماند.
مواد اولیه جاجیم پشم است و بافت آن شبیه گلیم است، با این تفاوت که جاجیم در چهار تخته بافته میشود و پس از بافتن به هم متصل و دوخته میشود. در منطقه اورامان و ثلاث باباجانی زنان جاجیم‌هایی را با نقوش متنوع و جنس مرغوب می‌بافند که در نوع خود کم‌نظیر است.
معرق ساقه گندم :طبق تحقیقات این هنر ابتدا با ساقه های نی شکر و ذرت در شهرهای جنوبی کشورمان رواج داشته است.به علت سختی کار و نبود ابزار متناسب و کیفیت پایین کار نتوانسته جای را در بازار فروش یا رشته های هنری به خود اختصاص دهد.کم کم با الیاف دیگری مانند ساقه گندم ، جو، برنج و برخی گیاهان دارای ساقه انجام شد.
ملحفه بافي :مردم شوشتر از دستبافته‌هاي داري مانند ملحفه‌بافي استقبال خوبي مي‌کنند و از اين رو بازار فروش اين محصولات در استان خوب است و اگر معرفي اين رشته حالت برون‌مرزي پيدا کند و در زمينه صادرات آن فعاليت شود وضعيت آن بهتر شده و رونق بيشتري پيدا خواهد کرد بافته‌های داری بافته‌هايی هستند که از دار برای توليد آنها استفاده میشود که دارها يا عمودی و يا افقی است. بعضی از اين بافته‌ها گره دار هستند مانند قالی و گبه و برخی مانند گليم و زيلو پود باف بوده و بعضی مانند ورنی و شيرکی پيچ پودپيچ هستند. در شوشتر بافته‌های داری به شيوه گره زنی يا پود گذاری بافته میشود و شامل قالی، قاليچه و گليم است و بافندگان اصلی آنها زنان ايلی و روستايی هستند که بر روی دار افقی که بر روی زمين قرار می‌گيرد کار بافتن را انجام میدهند. نقشه‌ها اکثراً ذهنی و طرح‌ها هندسی است و رنگهای قرمز، مشکی، سبز، نارنجی، سفيد، سرمه‌ای در بيشتر بافته‌ها کاربرد دارد. زنان و دختران عشاير عرب نيز به صورت محدود به کار بافت قالی اشتغال دارند و قالی‌هايی با نقش هندسی و با استفاده از رنگهای قرمز، نارنجی، صورتی، مشکی، زرد کدر، سرمه‌ای و سفيد می‌بافند.
احرامی:از محصولاتی است که در شوشتر بافته میشود. احرامی پارچه‌ای است با تار پنبه‌ای و پود پشمی به رنگهای سرمه ای، زرد، سبز، سفيد، نارنجی، قرمز و...
ابريشم‌بافی :بافت اين نوع پارچه در دزفول رايج است. در تهيه اين محصول از نخ ابريشم مصنوعی (ويسکوز) استفاده میشود. به دليل ظرافت خاصی که دارد به مصرف شله (روسری عربی ) می رسد، طول اين پارچه 20 متر و عرض آنها 40 سانتيمتر است. پس از بافت آن را به قطعات 4 متری در آورده وبرای روسری مورد استفاده قرارداده عده‌ای نيز قطعه 4 متری را به دو قسمت تقسيم کرده و از وسط آنها را کنار يکديگر قرار داده و به صورت تور‌دوزی بهم می‌دوزند. شله‌ای که از اين طريق به دست می‌آيد 2 متر درازا و 80 سانتی متر پهنا دارد.
عبا‌بافی :بافت عبا در شوشتر سابقه‌ای ديرينه دارد به طوريکه می‌گويند پيشينه اش به بيش از پانصد سال می رسد. اين عباها معمولا به رنگهای خرمايی، مشکی، خاکستری و شيری است که توسط بافندگان رنگرزی میشود. دو نوع پارچه عبايی در شوشتر بافته میشود:
1- نوعی که برای بافتن آن از نخ‌های نازک استفاده میشود که به:" هله " شهرت دارد و مناسب هوای گرم تابستان است.
2- نوعی که تراکم تار و پودش بيشتر است و " چانچه " ناميده میشود و زمستان از آن استفاده میشود.
فلزکاری :در شوشتر ساخت وسايل فلزی رواج دارد که توليدات مختلفی از قبيل داس، تيشه، قيچی، قند شکن و... از محصولات آنان است. آهنگران شوشتری ابتدا فلز را به اندازه و شکل دلخواه بريده و در کوره قرار میدهند پس از گداخته شدن و انعطاف پذيری با چکش زدن به شکل مورد نظر در می‌آورند. در آخر با استفاده از سوهان آن را صيقل میدهند.
خرمهره سازی
خرمهره‌سازي يكي از رشته‌هاي در حال منسوخ اين شهرستان بوده است كه تنها توسط صنعتگران قم و شوشتر تهيه مي‌شده و با توجه به آغاز فعاليت گسترده اين صنعت از 2 ماه پاياني سال 88 با افتتاح سراي افضل به عنوان مركز صنايع‌دستي اين شهرستان خوب بوده و انتظار مي‌رفت بهتر نيز شود.
ماده اصلی بدنه خرمهره سیلیس خالص میباشد.سیلیس خالص فرم پذیر نیست و به این جهت از یک چسب گیاهی مانند سریش یا کتیرا استفاده کرده و با سیسلیس مخلوط می کنند و این مخلوط را تبدیل به گل کرده و قطعات خرمهره را تولید می کنند.لعاب خرمهره با لعاب اکثر سرامیک ها متفاوت بوده و بجای لعاب مایع از پودر استفاده میشود و قطعات خرمهره را در ظرفهای سفالی و داخل این پودر چیده و این ظرفها را در کوره می چینند و در دمای 1050 درجه و بمدت 30تا 35 ساعت حرارت میدهند تا پخت آن کامل شود.لازم به ذکر است که پودر ذکر شده شامل مواد زیر میباشد:
-اکسید مس
-کربنات سدیم
-آهک
-خاکستر
گروه توسعه صنعت گردشگری سلمان با توجه به اهداف بلند مدت خود قدم به احیا این صنعت در شوشتر گذاشته و به موفقیت های چشم گیری نیز دست یافته است.
نمونه کار های تولید شده توسط واحد گسترش صنایع دستی این گروه در محل پایگاه اطلاع رسانی گردشگری شوشتر واقع در رستوران موزه مستوفی شوشتر در معرض نمایش است و دوستداران می توانند دیدن فرمایند.
از جمله رشته هاي بومي فعال در مركز صنايع دستي اين شهر مي توان به نساجي سنتي، احرام بافي، سجاده بافي، جاجيم بافي، زيورآلات سنتي و سفال گري اشاره كرد. البته رشته هاي غيربومي همانند لباسهاي محلي، معرق ساقه گندم، سازسازي ، حكاكي روي سنگ و نقاشي روي پارچه نيز در اين مركز فعال هستند و همچنین رشته منسوخ شده مسگري پس از 30 سال بار ديگر در حال احيا است.
ملحفه بافي از ديگر رشته هاي منسوخ شده اين شهرستان بود كه تنها در حد لنگ بافته مي شد که در گذشته نخ هاي ملحفه بافي در شوشتر توليد مي شد اما در حال حاضر پس از فعاليت دوباره اين رشته 90 ساله در اين شهر نخ هاي آن از شهر اصفهان وارد مي شود.
اداره صنايع دستي شوشتر درصدد تربيت صنعتگران در اين زمينه است.
كپوبافي، پـارچه بافي، ابريشمي، گليم سوزني، كارتي بافي، چوقابافي از ديگر رشته هاي منسوخ شده شوشتر میباشند كه احيا شدند.
ک‍پ‍وب‍‍اف‍‍ی : یکی از صنایع دستی ب‍وم‍‍ی و خ‍‍اص استان محصولاتی به نام ک‍پ‍و می باشد که با پ‍ی‍چ‍ش ساقه های م‍رک‍ز‌ی و ج‍و‌ان ن‍خ‍ل به دور ساقه های ک‍رت‍ک شکل می گ‍ی‍رد و با نقش ان‍د‌از‌ی ک‍‍ام‍و‌ا‌ه‍‍ا‌ی ال‍و‌ان ، زی‍ب‍‍ای‍‍ی آن چ‍ن‍د ب‍ر‌اب‍ر می شود.
پـارچه بافي : به نوشتة مسعودی ، شاپور اهالی شام را به شوش ، شوشتر و دیگر شهرهای خوزستان کوچ داد. آنها فرزندانی پدید آوردند که از همان روزگار به تدارک و بافتن دیبای شوشتری و دیگر انواع پارچه های ابریشمین در شوشتر، اهواز و شوش پرداختند. در طول دوران اسلامی نیز شهرهای شام در تولید انواع منسوجات مشهور بودند. جبّه ، بساط ، حریر و عبای شامی ، جامه های مویینة دمشق و منسوجات حلب و پارچة مخصوص بعلبک در متون دورة اسلامی ذکر شده است. معمولاً خلفا اطلاعات تاریخی را بر روی پارچة طراز نقش می زدند. این نوشته ها امروزه در تعیین مکان و تاریخگذاری آنها کمک می کند. نمونه ای از بافت پردة قالیچه نمای پشمین با نقش شمسه هایی مزین به نقش خروسان و عقابان که دارای کتیبه ای به نام مروان ، خلیفة اموی ، است در موزة منسوجات واشینگتن باقی مانده است.
سجاده بافي :یکی از کاربردهای مهم سجاده در شوشتر جهیزیه عروس می باشد که همراه قران کریم در جهزیه می نهند.
جاجيم بافي :جاجیم گونه‌ای زیرانداز دورویه است. جاجیم دست‌بافی است از پارچهٔ کلفت شبیه به پِلاس که از پلاس نازک‌تر است و آن را از نخ‌های رنگین و ظریف پشمی یا پنبه‌ای یا آمیزه‌ای از این دو می‌بافند. جاجیم‌ها پرز ندازند و می‌توان از هر دو روی آن استفاده کرد. کوچ‌گردان از آن بهرهٔ زیادی می‌گیرند و کاربرد آن به عنوان روانداز و محافظ سرما است.
جاجیم‌بافی به عنوان یکی از صنایع دستی درشوشتر میباشد که از دیرباز بین خانواده‌های روستایی و عشایر رواج داشته‌است. جاجیم به عنوان زیرانداز استفاده میشود وهم‌چنین هنگام کوچ عشایر برای بسته‌بندی و جابه‌جایی اسباب و لوازم و گاهی به‌عنوان بالاپوش گرم مورد استفاده قرار می‌گیرد. حتی در بین برخی از خانواده‌های روستای جاجیم را به‌عنوان چشم‌روشنی و جهیزیه نوعروسان هدیه میدهند و به‌عنوان یادگاری ارزنده سال‌ها در خانوارها باقی می‌ماند.
مواد اولیه جاجیم پشم است و بافت آن شبیه گلیم است، با این تفاوت که جاجیم در چهار تخته بافته میشود و پس از بافتن به هم متصل و دوخته میشود. در منطقه اورامان و ثلاث باباجانی زنان جاجیم‌هایی را با نقوش متنوع و جنس مرغوب می‌بافند که در نوع خود کم‌نظیر است.
معرق ساقه گندم :طبق تحقیقات این هنر ابتدا با ساقه های نی شکر و ذرت در شهرهای جنوبی کشورمان رواج داشته است.به علت سختی کار و نبود ابزار متناسب و کیفیت پایین کار نتوانسته جای را در بازار فروش یا رشته های هنری به خود اختصاص دهد.کم کم با الیاف دیگری مانند ساقه گندم ، جو، برنج و برخی گیاهان دارای ساقه انجام شد.
ملحفه بافي :مردم شوشتر از دستبافته‌هاي داري مانند ملحفه‌بافي استقبال خوبي مي‌کنند و از اين رو بازار فروش اين محصولات در استان خوب است و اگر معرفي اين رشته حالت برون‌مرزي پيدا کند و در زمينه صادرات آن فعاليت شود وضعيت آن بهتر شده و رونق بيشتري پيدا خواهد کرد بافته‌های داری بافته‌هايی هستند که از دار برای توليد آنها استفاده میشود که دارها يا عمودی و يا افقی است. بعضی از اين بافته‌ها گره دار هستند مانند قالی و گبه و برخی مانند گليم و زيلو پود باف بوده و بعضی مانند ورنی و شيرکی پيچ پودپيچ هستند. در شوشتر بافته‌های داری به شيوه گره زنی يا پود گذاری بافته میشود و شامل قالی، قاليچه و گليم است و بافندگان اصلی آنها زنان ايلی و روستايی هستند که بر روی دار افقی که بر روی زمين قرار می‌گيرد کار بافتن را انجام میدهند. نقشه‌ها اکثراً ذهنی و طرح‌ها هندسی است و رنگهای قرمز، مشکی، سبز، نارنجی، سفيد، سرمه‌ای در بيشتر بافته‌ها کاربرد دارد. زنان و دختران عشاير عرب نيز به صورت محدود به کار بافت قالی اشتغال دارند و قالی‌هايی با نقش هندسی و با استفاده از رنگهای قرمز، نارنجی، صورتی، مشکی، زرد کدر، سرمه‌ای و سفيد می‌بافند.
احرامی:از محصولاتی است که در شوشتر بافته میشود. احرامی پارچه‌ای است با تار پنبه‌ای و پود پشمی به رنگهای سرمه ای، زرد، سبز، سفيد، نارنجی، قرمز و...
ابريشم‌بافی :بافت اين نوع پارچه در دزفول رايج است. در تهيه اين محصول از نخ ابريشم مصنوعی (ويسکوز) استفاده میشود. به دليل ظرافت خاصی که دارد به مصرف شله (روسری عربی ) می رسد، طول اين پارچه 20 متر و عرض آنها 40 سانتيمتر است. پس از بافت آن را به قطعات 4 متری در آورده وبرای روسری مورد استفاده قرارداده عده‌ای نيز قطعه 4 متری را به دو قسمت تقسيم کرده و از وسط آنها را کنار يکديگر قرار داده و به صورت تور‌دوزی بهم می‌دوزند. شله‌ای که از اين طريق به دست می‌آيد 2 متر درازا و 80 سانتی متر پهنا دارد.
عبا‌بافی :بافت عبا در شوشتر سابقه‌ای ديرينه دارد به طوريکه می‌گويند پيشينه اش به بيش از پانصد سال می رسد. اين عباها معمولا به رنگهای خرمايی، مشکی، خاکستری و شيری است که توسط بافندگان رنگرزی میشود. دو نوع پارچه عبايی در شوشتر بافته میشود:
1- نوعی که برای بافتن آن از نخ‌های نازک استفاده میشود که به:" هله " شهرت دارد و مناسب هوای گرم تابستان است.
2- نوعی که تراکم تار و پودش بيشتر است و " چانچه " ناميده میشود و زمستان از آن استفاده میشود.
فلزکاری :در شوشتر ساخت وسايل فلزی رواج دارد که توليدات مختلفی از قبيل داس، تيشه، قيچی، قند شکن و... از محصولات آنان است. آهنگران شوشتری ابتدا فلز را به اندازه و شکل دلخواه بريده و در کوره قرار میدهند پس از گداخته شدن و انعطاف پذيری با چکش زدن به شکل مورد نظر در می‌آورند. در آخر با استفاده از سوهان آن را صيقل میدهند.
خرمهره سازی
خرمهره‌سازي يكي از رشته‌هاي در حال منسوخ اين شهرستان بوده است كه تنها توسط صنعتگران قم و شوشتر تهيه مي‌شده و با توجه به آغاز فعاليت گسترده اين صنعت از 2 ماه پاياني سال 88 با افتتاح سراي افضل به عنوان مركز صنايع‌دستي اين شهرستان خوب بوده و انتظار مي‌رفت بهتر نيز شود.
ماده اصلی بدنه خرمهره سیلیس خالص میباشد.سیلیس خالص فرم پذیر نیست و به این جهت از یک چسب گیاهی مانند سریش یا کتیرا استفاده کرده و با سیسلیس مخلوط می کنند و این مخلوط را تبدیل به گل کرده و قطعات خرمهره را تولید می کنند.لعاب خرمهره با لعاب اکثر سرامیک ها متفاوت بوده و بجای لعاب مایع از پودر استفاده میشود و قطعات خرمهره را در ظرفهای سفالی و داخل این پودر چیده و این ظرفها را در کوره می چینند و در دمای 1050 درجه و بمدت 30تا 35 ساعت حرارت میدهند تا پخت آن کامل شود.لازم به ذکر است که پودر ذکر شده شامل مواد زیر میباشد:
-اکسید مس
-کربنات سدیم
-آهک
-خاکستر
گروه توسعه صنعت گردشگری سلمان با توجه به اهداف بلند مدت خود قدم به احیا این صنعت در شوشتر گذاشته و به موفقیت های چشم گیری نیز دست یافته است.
نمونه کار های تولید شده توسط واحد گسترش صنایع دستی این گروه در محل پایگاه اطلاع رسانی گردشگری شوشتر واقع در رستوران موزه مستوفی شوشتر در معرض نمایش است و دوستداران می توانند دیدن فرمایند.
جهث مشارکت در تکمیل بانک اطلاعاتی شهر شوشتر عضو سایت شوید
این کار جهت اطمینان از صحت اطلاعات وارد شده میباشد.
اطلاعات دیگر از شوشتر
اطلاعات عمومی استان خوزستان
اطلاعات عمومی سایر نقاط ایران
آخرین ویرایش مختصات توسط: چگوارا